Body Image, Puberty आणि Self-Esteem
बालपणातून किशोरवयाकडे – बदलांचा पहिला टप्पा
आर्या नावाची १२ वर्षांची मुलगी शाळेतून घरी आली तेव्हा आरशात स्वतःकडे पाहत होती. काही दिवसांपासून तिच्या चेहऱ्यावर पिंपल्स येऊ लागले होते. अंगाची रचना बदलत होती. शरीर आधीसारखं दिसत नव्हतं. तिला वाटत होतं की ती आता "सुंदर" नाही दिसत. हा अनुभव केवळ आर्याचा नाही, तर प्रत्येक मुलगा-मुलगी आपल्या किशोरवयात जाताना अनुभवतो. प्युबर्टी म्हणजे शरीरातील बदलांची नैसर्गिक प्रक्रिया आहे, जी आपल्याला लहानग्या जगातून प्रौढपणाकडे नेते.
या टप्प्यात मुलांना नवीन शारीरिक बदल, आवाजातील बदल, मासिक पाळी, उंची-रुंदी वाढ, वजनातील फरक, केस येणे असे अनेक अनुभव येतात. परंतु या बदलांबरोबर स्वत:च्या शरीराकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन
सोशल मीडियाचे दडपण
आर्या जेव्हा इन्स्टाग्राम स्क्रोल करत होती तेव्हा तिला सगळ्या मॉडेल मुली एकसारख्या दिसत होत्या – गोऱ्या, सडपातळ, चमकदार त्वचेच्या. "मी अशी का नाही दिसत?" हा प्रश्न तिच्या मनात घर करू लागला. सोशल मीडिया आजच्या काळातील आरशासारखा आहे. पण हा आरसा वास्तव दाखवत नाही. फिल्टर्स, फोटोशॉप, लाईटिंग, मेकअप आणि परिपूर्ण पोझेस यामुळे वास्तवापेक्षा वेगळं सौंदर्य दाखवलं जातं.
जेव्हा किशोरवयीन मुलं हे चित्र बघतात, तेव्हा त्यांना वाटतं की "सौंदर्याचं एकच मापदंड आहे". त्यामुळे त्यांच्या मनात कमीपणा येतो. पण खरी गोष्ट अशी आहे की प्रत्येक शरीर वेगळं आहे, प्रत्येकाचा प्रवास वेगळा आहे.
शरीराविषयी स्वीकृती – "तुझं शरीर जसं आहे तसं ठीक आहे"
एका दिवशी आर्याची आई तिच्या खोलीत आली. तिने आर्याला विचारलं, "आर्या, का एवढी उदास आहेस?" आर्याने तिला फोन दाखवला आणि म्हणाली, "आई, मी या मुलींप्रमाणे दिसत नाही." आईने हसून तिच्या केसांवरून हात फिरवत सांगितलं, "बाळा, तुझं शरीर तुझं आहे. प्रत्येकाचं शरीर आपापल्या पद्धतीने वाढतं, बदलतं. सुंदर दिसणं म्हणजे फक्त बाह्यरुप नव्हे, तर तू कोण आहेस हे महत्त्वाचं आहे. तुझं हृदय, तुझे विचार, तुझी मेहनत – हीच खरी सुंदरता आहे."
हीच खरी जाणीव आहे – आपलं शरीर स्वीकारणं. जेव्हा आपण आपल्या शरीराला दोष देणं थांबवतो आणि त्याला प्रेम करायला शिकतो, तेव्हा आत्मसन्मान (self-esteem) वाढतो.
प्युबर्टीतील मानसिक प्रवास
प्युबर्टी फक्त शरीरात होत नाही, तर मनातही होते. मुलं-मुलींना स्वतःबद्दल खूप प्रश्न पडतात. "मी attractive दिसतो का?", "माझं वजन जास्त आहे का?", "मी मुलांमध्ये/मुलींमध्ये लोकप्रिय होईन का?" असे प्रश्न त्यांच्या आत्मविश्वासावर परिणाम करतात.
या टप्प्यात स्वत:ची तुलना करणं ही सर्वात मोठी समस्या आहे. शाळेत, मैत्रीत किंवा सोशल मीडियावर सतत इतरांकडे बघून स्वतःला कमी लेखलं जातं. पण खरी ताकद आहे – स्वतःचं वेगळेपण स्वीकारणं.
शिक्षक, पालक आणि मित्रांची भूमिका
आर्याच्या शाळेत एक कार्यशाळा आयोजित केली गेली. शिक्षकांनी मुलांना समजावलं की शरीराचा बदल हा नैसर्गिक आहे आणि प्रत्येकाचा वेगळा आहे. त्यांनी मुलांना "शरीर सकारात्मकता" (body positivity) शिकवली. पालक, शिक्षक आणि मित्र जर समजूतदार असतील, तर मुलांच्या मनावरचा ताण कमी होतो.
कधी कधी पालक अनावधानानेच मुलांच्या शरीराबद्दल टिप्पणी करतात – "जरा बारीक आहेस", "खूप लठ्ठ होतोयस" – अशा वाक्यांनी आत्मसन्मान दुखावतो. त्यामुळे प्रौढांनी मुलांना समजून घेणं, साथ देणं आणि प्रोत्साहन देणं गरजेचं आहे.
स्वतःला स्वीकारण्याचा प्रवास
आर्या आता हळूहळू स्वतःकडे वेगळ्या नजरेने पाहू लागली. तिला उमजलं की तिचं शरीर जसं आहे तसं सुंदर आहे. ती स्वतःच्या छंदांकडे वळली – पेंटिंग, डान्स, वाचन. हळूहळू तिचं लक्ष "कशी दिसते" यापेक्षा "काय करते" याकडे गेलं.
प्रत्येक मुलगा-मुलगी हा प्रवास वेगळ्या पद्धतीने करतो. पण शेवटी शिकण्यासारखं एकच – शरीर तुमचं आहे, ते तुमचं घर आहे. त्याचा आदर करा, त्यावर प्रेम करा.
निष्कर्ष
शरीर प्रतिमा (body image), प्युबर्टीतील बदल आणि आत्मसन्मान ही एकमेकांशी जोडलेली प्रक्रिया आहे. सोशल मीडियाने निर्माण केलेले दबाव, समाजाने घातलेले ठरावीक सौंदर्याचे मापदंड, यामुळे किशोरवयीन मुलं तणावाखाली येतात. पण खरी सुंदरता आपल्या मनात आहे. आपण मुलांना हा संदेश द्यायला हवा – "तुझं शरीर जसं आहे तसं ठीक आहे. तू जसा/जशी आहेस, तशीच सुंदर आहेस."
#BodyImage #Puberty #SelfEsteem #PositiveParenting #Teenagers #SocialMediaPressure #BodyPositivity #MentalHealth
FAQ Schema
प्रश्न 1: प्युबर्टी दरम्यान शरीरातील बदल सामान्य आहेत का?
हो, प्रत्येक मुलगा-मुलगी प्युबर्टीमध्ये वेगवेगळे बदल अनुभवतो आणि ते पूर्णपणे नैसर्गिक आहेत.
प्रश्न 2: सोशल मीडियामुळे body image वर कसा परिणाम होतो?
सोशल मीडियावर दिसणाऱ्या फोटोशॉप आणि फिल्टरमुळे खोटे मापदंड तयार होतात, ज्यामुळे मुलांना स्वतःबद्दल कमीपणा वाटतो.
प्रश्न 3: पालक मुलांना body positivity कशी शिकवू शकतात?
पालकांनी मुलांच्या शरीराबद्दल नकारात्मक टिप्पणी न करता त्यांना प्रोत्साहन द्यावं, त्यांचा आत्मसन्मान वाढवावा.
प्रश्न 4: Self-esteem वाढवण्यासाठी काय करावं?
आपले छंद जोपासणे, स्वतःला स्वीकारणे आणि इतरांशी सतत तुलना टाळणे हे महत्त्वाचे आहे.
0 comments:
Post a Comment
Note: only a member of this blog may post a comment.