🌺 मुलींच्या मासिक पाळीवरील अजूनही असलेल्या अंधश्रद्धा
(शाळा व घरात मुलींना अजूनही कोणते भेदभाव सहन करावे लागतात?)
१. पहिल्या रक्तबिंदूपासून सुरू होणारी भीती
ते दुपारचं उन्हं होतं. दहा वर्षांची सायली शाळेतून घरी आली आणि कपड्यांवर रक्ताचे डाग पाहून थबकली.
आईसमोर जाण्याची तिची हिंमत होत नव्हती. तिचं शरीर हादरलं होतं.
ती समजत होती की काहीतरी चुकीचं झालंय, कारण तिच्या वर्गात याबद्दल कुणी बोललंच नव्हतं.
त्या संध्याकाळी आईने तिचं केसांतून हात फिरवत सांगितलं,
“बाळा, तू आता मोठी झालीस... पण या दिवसात देवाला हात लावायचा नाही, स्वयंपाकघरात जायचं नाही, आणि शाळेतही थोडं सांभाळून राहायचं.”
सायलीला अजून गोंधळ वाटला — मोठी होणं म्हणजे काहीतरी पाप केल्यासारखं का वाटतंय?
त्या दिवसापासून तिच्या आयुष्यात “पाळी” म्हणजे एक गुपित झालं — भीतीचं आणि लाजेचं.
२. "देवघरात जाऊ नको" — श्रद्धेचा अंधार
आजही भारतात हजारो घरांत मुलीला मासिक पाळी आली की ती “अपवित्र” समजली जाते.
“देवघरात जाऊ नको”, “अन्नाला हात लावू नको”, “स्वयंपाकघरात येऊ नको” — हे वाक्यं तिच्या पहिल्या अनुभवाला लज्जेचा शिक्का लावतात.
अंधश्रद्धेची मुळे इतकी खोल आहेत की अनेक माता स्वतःच्या मुलीला हेच शिकवतात — कारण त्यांनाही कोणी वेगळं शिकवलंच नव्हतं.
पण जेव्हा शरीराची नैसर्गिक प्रक्रिया “पाप” ठरते, तेव्हा त्या मुलीच्या मनात स्वतःविषयी कमीपणाची भावना निर्माण होते.
ती स्वतःचं शरीर घाबरायला लागते.
अनेक ग्रामीण भागात तर आजही “मासिक पाळीच्या दिवसांत” मुलींना घराच्या बाहेरच्या कोपर्‍यात, वेगळ्या खोलीत ठेवतात.
त्यांना झोपण्यासाठी जुनी चटई दिली जाते, अन्न वेगळं.
ही संस्कृती प्रेमाच्या नावाखाली दिलेली वेगळी शिक्षा बनते.
३. शाळेतील लाज — शिक्षणाचा तुटका प्रवास
शाळेत मासिक पाळी आली की अनेक मुलींसाठी ती शिक्षणाची शेवटची घंटा ठरते.
सायलीसारख्या अनेक मुली पहिल्या पाळीनंतर शाळा सोडतात.
कारण त्यांच्याकडे सॅनिटरी पॅड नसतात, टॉयलेटमध्ये पाणी नसतं, आणि सर्वात महत्त्वाचं — शिक्षक आणि सहाध्यायींचं समज नसतं.
एका गावात शिक्षिका सांगतात — “काही मुली पाळीच्या दिवसांत शाळेत येतच नाहीत, कारण त्यांना कपड्यांवर डाग पडेल या भीतीने लाज वाटते.”
त्या वयात ज्या वयात त्यांना गणित, विज्ञान, स्वप्नं शिकायची आहेत, त्या वयात त्या “रक्ताच्या डागांपासून कसं लपवायचं” हे शिकतात.
४. शरीरावर नाही, मनावर उमटणारे डाग
मासिक पाळी म्हणजे केवळ जैविक प्रक्रिया नाही — ती मानसिक शिक्षणाची सुरुवात आहे.
पण जेव्हा पहिल्या दिवसापासूनच तिला "अपवित्र" म्हटलं जातं, तेव्हा तिच्या मनात शरीराबद्दल घृणा निर्माण होते.
ती स्वतःचं शरीर लपवते, आरशात बघणं टाळते.
ती स्वतःच्या अस्तित्वाला "गलिच्छ" समजते, कारण समाजाने तिच्या मासिक चक्राला पापाचं रूप दिलं आहे.
ही लाज तिला आत्मविश्वास गमवायला लावते, आणि तिचं आयुष्य शांतपणे कमी होत जातं.
५. शाळेतील भेदभाव — शिक्षण आणि स्वच्छतेचा अभाव
शाळांमध्ये मासिक पाळीवर चर्चा करणे आजही “असुविधाजनक विषय” मानला जातो.
आरोग्यशिक्षणाच्या तासात शिक्षक या विषयावर पटकन पान पलटवतात — “हे घरी वाचा.”
शाळांमध्ये गर्ल्स टॉयलेट नसणं, स्वच्छता नसणं, पॅड्स न मिळणं — या समस्या अजूनही लाखो मुलींच्या शैक्षणिक हक्कावर परिणाम करतात.
काही वेळा मुलं मुलींवर हसतात, “डाग पडले, पाळी आली का?” म्हणतात, कारण त्यांनाही कोणी शिकवलंच नाही की हे काही लाजण्यासारखं नाही.
अशा वातावरणात मुलींचा आत्मसन्मान दिवसेंदिवस कमी होतो, आणि “शाळा म्हणजे अस्वस्थ जागा” असं त्यांना वाटायला लागतं.
६. घरातलं मौन — आईची भूमिकाही गुंतलेली
अनेक आई स्वतःही या अंधश्रद्धांमध्ये वाढलेल्या असतात.
त्यांना शिकवलं गेलं की “या दिवसांत शांत राहायचं”, “कोणालाच सांगायचं नाही.”
त्यामुळे जेव्हा त्यांची मुलगी पहिल्यांदा पाळी अनुभवते, तेव्हा त्या तिला खुलं काही सांगू शकत नाहीत.
फक्त कपडे देतात आणि सांगतात, “हे दिवस लक्षात ठेव.”
आई-मुलगी यांच्यात संवादाऐवजी मौन राहतं — आणि ते मौन पुढच्या पिढीपर्यंत पोहोचतं.
हीच संस्कृती पिढ्यान्पिढ्या चालत राहते — कोणतीही प्रश्न विचारण्याची हिंमत न करता.
७. धार्मिक अंधश्रद्धा — देवापासून दूर ठेवलेली मुलगी
“देव रागावतो”, “देवघर अपवित्र होतं”, “पाळी आली तर देवदर्शन निषिद्ध” — ही वाक्यं अजूनही लाखो मुलींच्या कानावर दर महिन्याला पडतात.
ही श्रद्धा नाही, ही अज्ञानाची परंपरा आहे.
देवाला हात लावणं अपवित्र नाही, पण मुलीला स्वतःविषयी कमीपणाची भावना देणं हा खरा पाप आहे.
अनेक मुली या दिवसांत देवघरापासून दूर ठेवतात, पण विचार करा — त्या दिवसांत तिला देवासारखं प्रेम आणि आधार मिळतो का?
नाही. तिला वेगळं ठेवलं जातं, जणू ती आजारी आहे.
८. शहरातली पाळी, गावातलं मौन
शहरांमध्ये जरी शिक्षण आणि सोशल मीडिया वाढला असला तरी अंधश्रद्धा पूर्णपणे गेली नाही.
काही ठिकाणी मुलीला देवपूजा नको, पाण्यात स्नान नको, लोणचं हात लावू नको असं अजूनही सांगितलं जातं.
गावात मात्र परिस्थिती अजून कठीण आहे.
“त्या दिवसांत” मुलीला घराबाहेर वेगळं ठेवतात, कधी कधी गाई-गुरांसोबत शेडमध्ये झोपायला लावतात.
तेथे तिला सुरक्षितता नाही, स्वच्छता नाही, आणि सन्मान तर अजिबात नाही.
अनेक ग्रामीण भागांतील किशोरी मुली दर महिन्याला शाळा गहाळ करतात, कारण त्यांच्याकडे पॅड्स नाहीत आणि लाजेमुळे कोणालाही सांगत नाहीत.
ही लाज नव्हे, ही समाजाची उदासीनता आहे.
९. बदलाची पहिली किरण — काही आईंची धाडस
पण सगळं चित्र काळं नाही. काही आई आज धाडसानं मुलींना सांगतात —
“पाळी ही निसर्गाची देणगी आहे, तुझं शरीर ताकदीचं आहे.”
त्या मुलींना पॅड्स देतात, मासिक पाळीबद्दल उघडपणे बोलतात, आणि शाळांमध्ये awareness sessions घेतात.
अशा बदलत्या मातांमुळेच नवीन पिढी अधिक आत्मविश्वासी होत आहे.
काही शाळांमध्ये तर शिक्षक स्वतः सांगतात — “हे नैसर्गिक आहे, याबद्दल बोलणं चुकीचं नाही.”
ही नवीन पिढी अंधश्रद्धेऐवजी विज्ञानाचा प्रकाश स्वीकारत आहे.
१०. शिक्षणाची खरी ताकद — मुलग्यांनाही शिकवूया
मासिक पाळीवर बोलताना आपण नेहमी मुलींपर्यंतच संवाद थांबवतो.
पण खरा बदल घडेल, जेव्हा मुलग्यांनाही हे शिकवलं जाईल.
त्यांना समजायला हवं की पाळी म्हणजे कमजोरी नाही, ती शक्तीचं चिन्ह आहे.
जेव्हा मुलगे शाळेत, घरात, समाजात मुलींना या दिवसांत सन्मान देतील, तेव्हाच भेदभाव कमी होतील.
शाळांमध्ये लैंगिक शिक्षणात “Menstrual Health” हा विषय मुलं-मुली दोघांसाठी समानपणे शिकवणं गरजेचं आहे.
११. निष्कर्ष — पाळी ही लाज नव्हे, जीवनाचा उत्सव आहे
सायली आता मोठी झाली आहे. तिने कॉलेजमध्ये “Period Awareness Club” सुरू केला आहे.
दर महिन्याला ती लहान मुलींना सांगते —
“पाळी म्हणजे अपवित्रता नाही, ती तुझं स्त्रीत्वाचं दार आहे.”
आज ती स्वतःवर लाजत नाही, तर अभिमान बाळगते.
कारण तिला समजलं आहे की रक्ताचं रंग लाल असला तरी त्यात धैर्याचं आणि जीवनाचं तेज आहे.
मुलींना पाळी आली की त्यांचं आयुष्य थांबत नाही — ते सुरु होतं.
फक्त समाजाने त्यांचं मौन आणि लाज ऐवजी सन्मान आणि शिक्षण द्यावं लागेल.
🌿 शेवटचा विचार
मासिक पाळी ही केवळ स्त्रीचा अनुभव नाही, ती समाजाचा आरसा आहे.
जोपर्यंत आपण त्या रक्ताकडे “अपवित्र” म्हणून पाहू, तोपर्यंत आपली मानसिकता बदलणार नाही.
परंतु जेव्हा आपण त्याकडे “जीवनाचा प्रवाह” म्हणून पाहू — तेव्हाच आपल्या घरातील, शाळांतील, आणि समाजातील भेदभाव संपतील.
#MenstrualAwareness #MarathiBlog #PeriodEducation #BreakTheStigma #MenstrualHygiene #GirlsRights #MarathiParenting #WomenEmpowerment #MenstruationMyths #MarathiEducation
💬 FAQ Schema
प्रश्न 1: मासिक पाळीशी संबंधित अंधश्रद्धा अजूनही का टिकून आहेत?
उत्तर: समाजातील जुन्या धार्मिक समजुती, गुप्ततेचं वातावरण आणि लैंगिक शिक्षणाचा अभाव यामुळे या अंधश्रद्धा अजूनही अनेक ठिकाणी टिकून आहेत.
प्रश्न 2: शाळांमध्ये मुलींना पाळीदरम्यान कोणते भेदभाव सहन करावे लागतात?
उत्तर: काही शाळांमध्ये पाळी आली की मुलींना खेळ, प्रार्थना किंवा प्रयोगशाळेतील कामांपासून दूर ठेवले जाते, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास कमी होतो.
प्रश्न 3: घरात पाळी आली की मुलींना कोणते नियम पाळावे लागतात?
उत्तर: अनेक ठिकाणी अजूनही मुलींना देवघरात जाण्यास, स्वयंपाक करण्यास किंवा इतरांशी संपर्क ठेवण्यास मनाई केली जाते. हे अंधश्रद्धेचं मूळ रूप आहे.
प्रश्न 4: पालक आणि शिक्षकांनी काय बदल घडवावा?
उत्तर: त्यांनी पाळीला ‘लाज’ नव्हे तर ‘शरीराची नैसर्गिक प्रक्रिया’ म्हणून स्वीकारायला शिकवावं. संवाद आणि खुल्या शिक्षणातून बदल शक्य आहे.
प्रश्न 5: पाळीबाबत शाळेत शिक्षण कसं द्यावं?
उत्तर: मुलींबरोबरच मुलांनाही या विषयात सामावून घ्यावं, जेणेकरून ते सहानुभूती आणि आदराने या गोष्टी समजून घेतील.
0 comments:
Post a Comment